Twee eeuwen met de Willemsvaart
Een bordje aan de brug vanuit de Veerallee zegt het kortweg: ‘Eeuwenlang zag Zwolle uit naar een directe verbinding met de IJssel. In 1819 was het zover: de Willemsvaart werd gegraven. Daarnaast werd een allee aangelegd: de Veerallee. Deze dankt zijn naam aan de weg die vanaf de stad naar het Katerveer liep. Daar was een overzet per veer over de IJssel. Pas in 1930 kwam een brug over de IJssel tot stand.’ Het is dit jaar dus precies twee eeuwen geleden dat de Willemsvaart werd geopend, om precies te zijn op zaterdag 24 augustus. Ter gelegenheid van de opening, op de verjaardag van koning Willem I, schreef de drukker Hendrik Assuerus Doyer een gelegenheidsgedicht: Toen Koning Willem, Nêerlands vorst Werd vijf maal acht en zeven jaren, Heeft Overijssels gouverneur Het eerst de IJsselsluis bevaren. U komt een milde heilzon tegen, De IJsselsluis en nieuwe vaart Zij U een uitgebreide zegen! Zodat het late nageslacht Zich op dien zegen nog beroeme, En Koning Willem, Nêerlands vorst, Benevens Bentinck dankbaar noeme! Vervolgens trok een gezelschap, begeleid door muziek, over de vaart richting de stad, met aan boord van het jacht de Borias de gouverneur van Overijssel B.H. baron Bentinck tot de Buckhorst. Tot spijt van velen ontbrak de koning zelve, maar de majesteit had wel toestemming gegeven de vaart naar hem te noemen. Tien jaar eerder overigens, in1809, nog onder het bewind van koning Lodewijk Napoleon, een broer van keizer Napoleon, was er al een begin gemaakt met het graafwerk. Daarvoor was ook een subsidie verleend, maar die werd ingetrokken nadat Nederland in 1810 was ingelijfd bij Frankrijk. Zo kwam men aanvankelijk niet verder dan de Spoolderberg. De rest van de in totaal 2.6 kilometer tussen IJssel en Stadsgracht zou dus nog negen jaar op zich laten wachten. Net als de afronding van het sluizencomplex bij het Katerveer.
In 1872 werd de vaart verbreed en verdiept en werd ook de loop verlegd naar de Willemskade. De groter wordende schepen konden namelijk de bocht naar de Stadsgracht niet meer krijgen. Een watertje aan de kant van het Park Eekhout herinnert nog aan de eerste verbinding. Op het aldus ontstane eilandje tussen de beide wateren en de Stadsgracht werden huizen gebouwd. Een jaar later werd de uitgang naar de IJssel uitgebreid met de Grote Sluis en kwam er ook een gietijzeren brug te liggen. Nog bijna honderd jaar zouden er schepen varen door de Willemsvaart, tot die in 1964 buiten werking werd gesteld. Op 4 december van dat jaar werd het Zwolle-IJsselkanaal geopend, waardoor de IJssel en het Zwarte Water rechtstreeks met elkaar werden verbonden. Langs de Veerallee werd het kanaal gedempt. In 1995 volgde een restauratie van het sluizencomplex, waarna in 1997 ook het kanaal langs de Veerallee weer open werd open gegraven. Het werd verlegd en het bleef smaller, maar de Veerallee lag weer aan het water. Aan het jubileum en de geschiedenis van de Willemsvaart zal dit jaar op verschillende manieren aandacht worden besteed, ook in Het Kwartaaltje.
Wim Coster
Met het einde van de Willemsvaart in 1964 verdween ook het pontje tussen Westerlaan en Willemskade, vrijwel op de plaats waar tegenwoordig dagelijks vele honderden bussen heen en weer gaan. Het pontje verhuisde in 1965 naar de Vecht en ging daar voort als het Haersterveer. Vanaf eind april is het ook dit jaar weer in de vaart.
Foto: collectie Historisch Centrum Overijssel
De kadastrale situatie langs het in Zwollerkerspel gelegen deel van de Willemsvaart, in 1822. Deze gemeente, die doorliep tot het aan de tegenwoordige Strick van Linschotenlaan, werd in 1967 opgeheven en voor het grootste deel bij Zwolle gevoegd.
De Willemsvaart, langs de latere wijk Veerallee, hier omstreeks 1850 nog als onderdeel van de polder Blalo.
NB: Op vrijdag 10 mei a.s. is er in Waanders In de Broeren een Erfgoedplatformlezing onder de titel: ‘Eindelijk de IJssel! 200 jaar Willemsvaart’. Zaal open 19.30 uur. Aanvang 20.00. Toegang gratis.Aanmelden via Waanders In de Broeren of het Historisch Centrum Overijssel.